توسعه شهر نشینی و پیامد های آن( با تکیه بر مورد ایران)

توسعه شهر نشینی و پیامد های آن ( با تکیه بر مورد ایران)

دکتر نصراله پور افکاری، دکتر صمد کلانتری،اسداله نقدی،

چکیده

شهرنشینی یکی از مهمترین پدیده های عصر حاضر است. تا جائیکه صحبت از انقلاب شهری در دنیا می شود. در ایران تحول شهرنشینی بسیار شتابان و سریع بوده است. متوسط رشد شهرنشینی در دوره مورد بررسی 4/4 درصد بوده است در حالیکه رشد تولید ناخالص داخلی در همین دوره 4/1 بوده است. از سوی دیگر یک قانون ساده جامعه شناختی می گوید هر تحول و تغییر خارج از قاعده و سازمانی منجر به پیامدهای ناخواسته بسیاری می شود. الگوی توسعه شهری در ایران الگوی تسلط تک شهری و نیز تمرکز گرایانه بوده است. در سه چهار دهه اخیر ایران چندین بوم (Boom) مختلف را پشت سر گذاشته از آن جمله بوم نفت، بوم شهرنشینی و بوم زایشهای بسیار (جمعیت). در چنین شرایطی شهرنشینی با پیامدهای بسیاری همراه خواهد بود از جمله توزیع بیعدالتی، گسترش آسیبهای اجتماعی و ناهمگونی فزاینده اجتماعی و کمک به گسترش انواع بحرانهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی.

واژگان کلیدی
شهرنشینی، پیامدهای شهرنشینی، توسعه انسانی، امید زندگی، بوم، تولید ناخالص داخلی، مشارکت، آسیبهای اجتماعی، نوگرائی

مقدمه

مطالعه شهر در معنای امروزی رشته جدیدی ست ، اگرچه شهر وتوجه به آن از قدمت بیشتری برخوردار است .در معنای اخیرپس از انقلاب صنعتی ست که شهر در کانون توجه متفکران قرار می گیرد ، با این حال، شهر همیشه مشغله فکری بشر بوده است: در دنیای کهن مطالعه شهر در آثار ارسطو ،افلاطون و آگوستین، در قرون میانه در نظریات ماکیاولی همچنین در آثار فیلسوفان قرن 17 مانند "بودن" مطرح شده است و در طول قرن 18 شهر در تئوری اجتماعی ژان ژاک روسو بازتاب می‌یابد، ... اما هویت جامعه و شهر پس از انقلاب صنعتی است که تغییر اساسی پیدا می‌کند (.(ennett,1970:5 پس از این تغییرات ،شهر در کانون توجهات صاحبنظران رشته های مختلف جامعه شناسی، جغرافیا، اقتصاد، برنامه ریزی و ... قرار می گیرد. متفکران هنگامی که راجع به عوامل و نیروهای راشد شهرها و امکان پیش بینی تحولات آتی آنها صحبت می‌کنند، دو نوع تئوری وجود دارد:
1ـ تئوری توضیحی : آنچه را که هست به توصیف می‎کشاند و سعی در نمایاندن علتهایش می‎کند.
2ـ تئوری هنجاری :هدف تعیین آن چیزی ست که باید باشد، یعنی یافتن بهترین جایگزین‎ها برای شرایط موجود (ادیبی 2536: 112) .
اما همچنان که از راسل آکوف نقل شده است در عمل معمولاً این دو نظریه یا نگرش با هم ادغام می‎شود وی یادآور می‎شود که برای بررسی رابطه دو پدیدة (مانند شهرنشینی و توسعه اقتصادی) سه رابطه متصور است:
1ـ رابطه علی، یعنی یکی علت دیگر است.
2ـ علت احتمالی که مجموعه‎ای از علل معلول مشخص را ایجاد می‎کنند.
3ـ رابطه همبستگی بین دو پدیده. در این حالت تغییر مجموعه‎ای از پدیده‎ها با تغییر عده‎ای دیگر همزمان است ولی بین آنها رابطه علی وجود ندارد.
در تحقیقات شهری نوع سوم رایجترین رابطه‎ای است که بین پدیده‎ها یافت می‎شود ولی در خیلی از موارد در اثر تحقیقات تجربی می‎توان به توضیح رابطه علی نیز پرداخت (همان مأخذ 112 )
در گزارش حاضر دیدگاه سوم بیشتر مورد تأکید واقع شده است و رابطه شهرنشینی با سایر پدیده‎های اقتصادی ـ سیاسی و اجتماعی مورد کنکاش قرار گرفته است.
شهرنشینی پدیدة قرون جدید است، گر چه شهر و شهرنشینی از حدود 7 هزار سال قبل از میلاد وجود داشته است ولی معنای جدید و توسعه فزاینده آن متعلق به قرون معاصر و جدید است. تعداد شهرهای بیش از 100 هزار نفری که بشر تا قرن 5 بعد از میلاد از زمان پیدایش شهرنشینی ساخته است 67 شهر بوده است، این تعداد در طول چهار قرن بعدی (تا قرن دهم میلادی) به 61 شهر تبدیل شده و تا قرن 15 میلادی تنها به 75 شهر رسیده است. یعنی در فاصله 20 قرن (5 قبل از میلاد تا 15 ب م) تنها 8 شهر به شهرهای با بیش از یکصد هزار نفر جمعیت جهان اضافه شده است. در حالیکه در فاصله 400 سال اخیر از قرن 16 تا قرن بیستم 75 شهر یاد شده به 144 شهر افزایش یافته است. (یعنی 69 شهر اضافه شده است). که نشانگر انقلابی در زمینه توسعه شهر و شهرنشینی است.
شهرنشینی بیش از پنج هزار سال قدمت دارد. تا سال 1900 از هر هشت نفر، فقط یکی در مناطق شهری زندگی می‌کرد. اما در پایان قرن کنونی نیمی از جمعیت جهان شهرنشین (بودند) دو سوم از این جمعیت 3 میلیاردی در کشورهای جهان سوم زندگی می‌کنند (گیلبرت وگاگلر، 1375:7). گسترش شهرنشینی بخصوص در دوره معاصر سبب دل مشغولی بسیاری از نخبگان و صاحبنظران گوناگون به مسائل و پیامدهای ناشی از توسعه شهر وشهرنشینی شده است:گسترش شهرنشینی به عنوان یک پدیده معمول در جوامع، موجب شده که مسئله "شهر" یکی از مسائل مهم جامعه‌شناسی شود (ممتاز،1379:3 ).

ادامه مطلب...

معایب و محاسن تیرهای لانه زنبوری

کاش استفاده از تیرهای لانه زنبوری ممنوع می شد ...

معایب تیرهای لانه زنبوری :

اگر چه بحث های بسیاری پیرامون تیرهای لانه زنبوری ، اخیرا مطرح شده است و به عقیده گروهی از طراحان به علت مسائل اجرائی آن ، خصوصا جان تیر و اتصال آن توسط جوش(زیرا همانگونه که می دانیم، اتصالات نقش کلیدی و تعیین کننده ای را در انتقال بار از یک عضو به عضو یا اعضای دیگر دارند و در صورت اجرای نا مطلوب آن، به میزان زیادی از باربری یا مقاومت المان سازه ای کاسته خواهد شد در نتیجه مساله نظارت موثر بر اجرای عملیات جوشکاری ، اهمیت بسزائی در کیفیت کلی سازه خواهد داشت.) همچنین ضعفی که در ناحیه جان تیر در اثر کاهش مساحت آن وجود دارد از نقاط ضعف این تیرهاست.
مساله لهیدگی جان (web crippling) نیز در قسمت اتصال مقطع برش شده وجود دارد، که بسیار حائز اهمیت می باشد . در نواحی که خصوصا بار متمرکز وجود دارد و یا نزدیکی تکیه گاه ها که برش عامل موثری است ، کنترل لهیدگی جان نباید مورد توجه بیشتری قرار گیرد ، زیرا در این نواحی مقاطع حالت بحرانی تری نسبت به سایر قسمت ها دارند. البته قسمت اعظم این کاستی ها را می توان با استفاده صحیح و بهینه ورق های تقویتی برطرف نمود و بعضا در مواردی که باز هم علی رقم همه تدابیر اتخاذ شده، اساس مقطع لازم بدست نیامده باشد، از تیرهای لانه زنبوری دوبل می توان استفاده نمود . در نگاهی محتاطانه ، استفاده از تیر های لانه زنبوری از ضریب اطمینان یا ایمنی (safety factor) کمتری نسبت به سایر مقاطع برخورد دارند . اما استفاده گسترده از این نوع تیرها به سبب مزایائی که آنها را به اختصار بر شمردیم ، هنوز هم در مقیاس وسیعی از کارهای ساختمانی متداول است.

تیرهای لانه زنبوری و محاسن استفاده از آنها :

بیشترین مزیت تیرهای لانه زنبوری که در حقیقت مقطعی غیر فشرده است ، در مقایسه با سایر مقاطع استاندارد(فشرده) ایجاد ممان اینرسی نسبتا خوب آن حول محور قوی تیر(X) می باشد که به سبب ایجاد فاصله بالها از محور خنثی و افزایش ارتفاع تیر می باشد، بنابر این مقاومت خمشی تیر که مهمترین نقش آن نیز می باشد افزایش یافته ،همچنین سختی آن نیز بیشتر می گردد. .از آنجائیکه جان اینگونه تیرها در قسمتها ئی توخالی است ، در نتیجه باعث خواهد شد که وزن سازه به میزان قابل توجهی کم گردد .در اثر کاهش وزن سازه ، مولفه های نیروی زلزله که ارتباط مستقیم با وزن سازه (weight) دارند نیز کم می گردند و در نتیجه ساختمان ایمن تر خواهد بود و عملکرد مناسبتری را توام با انعطاف پذیری بیشتر در بر خواهد داشت .
حتی این کاهش وزن در تیرها ، باعث کاهش وزن مرده ساختمان (dead load)خواهد گردید ، که در نتیجه آن بار کمتری به عناصر اصلی سازه، خصوصا ستون ها وارد خواهد گردید .
از سوی دیگر بهینه ترین وضعیت در طراحی سازه ها، اقتصادی بودن آن می باشد که در تیرهای لانه زنبوری به دلیل آنکه مقطع هر تیر به صورت زاویه دار ( زیگ زاگ ) توسط دستگاه برش بریده می شود ،و سپس با جابجایی دو قسمت آن نسبت به هم تیر به صورت لانه زنبوری در خواهدآمد، صرفه جوئی نسبی در مصرف فولاد صورت خواهد گرفت.
از لحاظ تاسیسات ساختمان نیز اینگونه تیرها مورد استقبال قرار می گیرند ، زیرا که می توان از فضاهای خالی در جان تیر برای عبور لوله های تاسیسات و یا کابل های برق استفاده نمود. و این موضوع شاید یکی از نقاط قوت منحصر به فرد اینگونه تیرهاست . ملاحظه می شود که تیرهای لانه زنبوری با توجه به مطالب ذکر شده به میزان چشمگیری از ارتفاع سقف می کاهند که خصوصا در مواقعی که طر ح های معماری محدودیت زیادی را در ساختمان به صورت اعم و در ناحیه سقف به صورت اخص به طراحان سازه تحمیل می کنند ، و به هیچ عنوان افزایش ضخامت سقف ممکن و میسر نباشد ، تیرهای لانه زنبوری بهتر از سایر مقاطع نورد شده نقش انتقال بار را به سایر عناصر بازی خواهند کرد . حتی در مواردی که تیر با ارتفاع متغییر مورد نیاز است ، مانند بعضی از سازه های صنعتی و یا تیرهای مورد استفاده در تیر ریزی بام ، با تغییر برش تیر ،تیر مورد نظر را بسیار ساده و ارزان می توان آماده نمود، که این کار تنها با برش مورب زیگ زاگها در جان تیر ممکن خواهدشد . مزایای فوق الذکر باعث ترغیب طراحان در استفاده از تیرهای لانه زنبوری میشود و به عنوان گزینه مطلوبی مورد استفاده همه جانبه قرار می گیرد .
با وجود داشتن محاسن ، مهندسان با تجربه و پیمانکاران آینده نگر سعی می کند که هیچگاه از تیرهای لانه زنبوری استفاده نکنند .
منبع : hirsa.blogfa.com

دانستنی های معماری

ویژه معماری دوره اسلامی ایران

برخی از محققان نظیر پروفسور ویلبر معتقدند که اجرای هر طرح معماری به سه عنصر اجتماعی بستگی دارد. آیا می‎دانید این سه عنصر کدامند؟

1.  جامعه‎ای که به آن طرح نیازمند است.
2. شخص یا اشخاصی که از اجرای طرح حمایت می‎کنند و هزینه مالی آن را متعهد می‎شوند.
3. معمار یا استادکارانی که طرح را اجرا می‎کنند.

آیا می‎دانید نام کهن‎ترین مسجد ایران چیست و معماری آن از چه عناصر و ویژگی‌هایی برخوردار است؟

 مسجد جامع فهرج (روستایی در دوازده کیلومتری شرق جاده یزد ـ کرمان) که قدمت آن به قرن اول هجری می‎رسد، کهن‎ترین مسجد ایران است. شکل عمومی بنای این مسجد ساده می‌باشد و تنها نقوش ساده و زیبایی از هنر گچ‎بری زینت‎بخش دیوار شرقی آن است. عناصر اصلی معماری این مسجد عبارتند از: حیاط، شبستان، راهرو و مناره. میانسرای مسجد از جنوب به سه دهانه شبستان، از شرق و غرب هریک به دو دهانه ایوان و از سمت شمال به چهار صفه محدود می‎شود. پوشش صفه‎ها ساده و به شکل نیم‎گنبد است. مناره مسجد را در قرون بعد، احتمالاً قرن چهارم هجری ساخته‎اند. همچنین ورودی اصلی مسجد در کنار مناره، بعدها به مسجد اضافه شده است. ویژگی‎های خاص معماری این مسجد از قبیل شکل طاق‎ها و قوس‎ها، نوع جزییات تزیینی و نیز مصالح بکاررفته در آن که خشت‎هایی به ابعاد 5×32×32 سانتی‎متر هستند، ثابت می‎کند که معماری ساسانی و تزیینات آن، منبع الهام‎ معماران ایرانی قرون اولیه هجری در مسجدسازی بوده است.
آیا می‎دانید طراحی و معماری بدیع‎ترین و زیباترین بناهای قدیمی نیمه دوم قرن سیزدهم هجری کاشان که از ظرایف و دقایق چشم‎نوازی برخوردار هستند، بناهایی همچون خانه طباطبایی‎ها، خانه بروجردی‎ها، خانه و کاروانسرای امین‎الدوله، توسط چه کسی انجام گرفته است؟
استاد علی مریم کاشانی
آیا می‎دانید تزیینات چهارگانه معماری دوره اسلامی ایران کدامند؟
سنگ‎کاری، آجرکاری، گچ‎بری و کاشیکاری
در معماری دوره اسلامی ایران، قرن پنجم هجری به بعد یادآور روی آوردن هنرمندان کاشیکار به شیوه‎های مختلف تزیینی کاشی در بنا بصورتی بسیار متنوع است. کاشی یکرنگ یکی از این شیوه‎هاست که در اوایل دوره اسلامی زینت‎بخش بسیاری از بناها بوده است.

آیا می‎دانید معماران ایرانی به چه صورت از کاشی یکرنگ در معماری این دوره استفاده کرده‎اند؟
معماران ایرانی از اوایل دوره اسلامی در پوشش آجر با لعاب یکرنگ پیشقدم و مبتکر بوده‎اند و در رنگ‎آمیزی، کاشی آبی‎رنگ فیروزه‎ای را بیش از سایر رنگ‎ها مورد توجه قرار داده و همراه با آجر از کاشی فیروزه‌رنگ استفاده کرده‎اند و به نحوی مانند نشانیدن نگین انگشتری، تکه‎های رنگین کاشی را به اشکال هندسی در اندازه‎های مختلف میان آجرهای قالب‌زده و یا در بین آجرهای تزیینی به صورت کتیبه‎های کوفی قرار داده‎اند. از نمونه‎های اولیه کاشی لعابدار یکرنگ می‎توان از دو قطعه کاشی باقیمانده از یک کتیبه یاد کرد که از یکی از شهرهای معروف دوره اسلامی به نام «جرجان» به دست آمده و تاریخ آن اواخر قرن چهارم هجری است.

منبع :مقاله دات نت

حقوق شهری و قوانین شهرسازی

تفکیک و آماده‌سازی اراضی

اهمیت کنترل تفکیک اراضی در رابطه با نظام شهرسازی

مسئله تفکیک اراضی از اهم مسائل شهری و شهرسازی و پایه و اساس رشد موزون شهرها و اجرای طرح جامع و طرح‌های تفصیلی و ضوابط مقرر در طرح‌های مذکور می‌باشد. در حقیقت می‌توان با بکار بردن ضوابط و روشدهای اصولی, از طریق کنترل و نظارت بر تفکیک اراضی و ساختمان‌ها و منظور داشتن اختیار برای مراجع ذیربط در امور شهرسازی در مورد بررسی و اصلاح نقشه‌های تفکیکی پیشنهادی توسط مالکان اراضی قبل از اقدامات ثبتی حداقل 60 درصد نظرات اصلاحی طرح‌های جامع و تفصیلی را اعمال نمود و به آنها تحقق بخشید.
لازم به یادآوری است که نه فقط طرح جامع, بلکه طرح‌های تفصیلی یک شهر نیز جزئیات گذربندی‌ها و مسیر دقیق خیابان‌ها و کوچه‌ها و معابر را تعیین نمی‌کنند. در طرح جامع فقط مسیر تقریبی شبکه اصلی گذربندی‌های شهر به صورت شماتیک مشخص می‌شود و طرح تفصیلی نیز حداکثر وظیفه‌ای را که انجام می‌دهد تعیین مسیر دقیق یا بالنسبه دقیق شبکه اصلی گذربندی‌های شهر و معابر درجه دوم و سوم است. هرگز در طرح‌های تفصیلی نمی‌توان دقیقاً مسیر کلیه معابر فرعی را مشخص ساخت و این کاری است که باید در موقع تصویب نقشه‌های تفکیکی اراضی و ساختمان‌ها که توسط مالکان آنها پیشنهاد می‌شود انجام گردد. به این ترتیب که مراجع اداری و استصوابی و مشورتی در امور شهرسازی باید مجاز باشند مسیر معابر فرعی و ارتباط آنها با معابر وسیع‌تر و بالاخره با شبکه گذربندی‌های عمومی را تعیین نموده نقشه‌های تفکیکی پیشنهادی متقاضیان را اصلاح یا آنها را وادار به اصلاح و تجدیدنظر بر همان اساس بنمایند. حتی در مواردی که منطقه‌ای از یک شهر یا همه‌ی یک شهر نیز فاقد طرح تفصیلی باشد می‌توان با بکاربردن روش فوق‌الذکر طرح‌ریزی فیزیکی شهر را تحت نظام صحیحی درآورد و فقدان طرح تفصیلی را جبران نمود و یا به عبارت دیگر همین نقشه‌های تفکیکی را تبدیل به طرح تفصیلی کرد.
وجود آئین‌نامه تفکیک اراضی که متکی به قانون شهرسازی بوده و به مراجع مربوط اختیار اعمال روش‌های فوق‌الذکر را در مورد امعان نظر در نقشه‌های تفکیکی و اصلاح یا تکمیل آنها بر اساس نیازهای عمومی شهر واگذار کند, مخصوصاً در مناطق اطراف شهرها که در حال توسعه می‌باشند تاثیر اساسی دارد, چه اراضی مناطق اطراف شهرها غالباً ساختمان نشده و بسیاری از آنها هنوز به قطعات کوچک ساختمانی تفکیک نگردیده است و مالکان آنها برای تفکیک یا تفکیک مجدد به قطعات کوچک‌تر مراجعه خواهند کرد و مراجع ذیربط می‌توانند در موقع مراجعه هر یک از مالکان آنها را وادار به انجام اصلاحات لازم در نقشه‌های تفکیکی پیشنهادی بنمایند و به این ترتیب طرح‌ریزی فیزیکی شهر را تدریجاً به صورت مطلوب و معقول و هماهنگ درآورند.
ادامه مطلب...

پیدایش ترک در ساختمان

افت پی بر اثر عواملی همچون رطوبت و فشارهای وارده از طبقات ، بی مقاومتی خاک و عملکردهای آن پیش می آید . همچنین نوع مصالح مصرفی و اجرای غیرفنی ، سبب نشستهای پی می شود . در مجموع ، بر اثر حرکات زمین ، اسکلت بنا حرکت می کند و شکستهای مختلف که شامل ترکهای عمیق و یا معمولی و در مواردی به شکل مویی است ، نمایان می شود.

موقعیت ترک :

ترکهای عمیق : این ترکها گاهی به طور دائمی به وجود می آید و دلیل آن نشست مرتب پی است که در این صورت ، بودن ساکنان در ساختمان خطرناک است.
ترکهای ثابت : معمولا پس از نشست پی ، تحرک ساختمان کم می شود. این پدیده بر اثر قطع رطوبت و فشرده شدن سطح زیر پیش می اید. در نتیجه ، شکست و افت دیوارها و اسکلت بنا نیز متوقف ، و حالت ترک ثابت می شود.
موی ترکهای معمولی : این ترکها در اثر افتهای کوچک در اسکلت بنا و به واسطه نیروها و در مواردی به علت نوع مصالح اندود به وجود می ایند. رطوبت ، انقباض و انبساط حاصله در مقابل خشک شدن سطوح مرطوب ، باعث ایجاد ترکهای مویی می شود.

حالتهای ترک :

ترک را به شکلهای مختلف می توان آزمایش کرد. نوع خطرناک و بدون خطر آنها را به شکلهای زیر می توان شناسایی کرد:
الف) بند دوقسمت دیوار را که بر اثر ترکهای عمیق از یکدیگر جدا شده اند ، با گچ دستی طوری کف کش می کنیم که ملات فقط دو قسمت جدا شده را پوشش دهد ؛ یعنی در ترکها نفوذ نکند
پس از خودگیری و خشک شدن ملات گچ ، چنانچه از دیوار جدا شود ، اسکلت در حال نشست و افت کامل است که باید در مورد آن با احتیاط رفتار کرد.
ب) در موارد ذکر شده در بالا ، می توان روی ترک دو قسمت جدا شده دیوار را نوار کاغذی از جنس کاهی نازک به ابعاد 30*3 سانتیمتر به شکل ضربدر (*) با پونز نصب کرد. چنانچه کاغذ پاره شود ، شکست و نشست در ساختمان بسیار خطرناک می باشد. در این صورت ، ساختمان باید از سکنه خالی شود.
ج) در نشستهای خطرناک ، کلاف پنجره بر اثر نیروی فشار ، اهرم و دفرمه می شود . به علت بالا بودن ضریب شکنندگی ، شیشه پنجره ها ترک می خورند و می شکنند.
د) در افتهای مداوم پی و مواقع سکوت ، صداهای "تک تک " که حاصل ترک مصالح و بویژه اجرکاری است ، شنیده می شود.

روش تعمیر ترکها :

همانطور که گفتیم ، بر اثر نشست ، ترکهایی به وجود می آید که برخی از آنها مویین و ریز هسنتد . با خالی کردن اطراف آنها و با " کشته کشی " و کشیدن پنبه آب روی سطوح ترکهای مویین آنها گرفته و آماده نقاشی می شوند.
ترکهای نیمه عمیق :
بر اثر حرکت پذیری سقف توفال که از انقباض و انبساط رطوبت و حرارت حاصل می شوند . ترکهایی به وجود می آید . این ترکها را با نوک کاردک و ماله خالی می کنیم و پس از " آماده کشی " و پرداخت کشته و پنبه زنی ، ترکها را می گیریم و آماده نقاشی میکنیم.
ترکهای عمیق :
اطراف ترک را با تیشه می تراشیم و سپس درز آن را کاملا خالی می کنیم. کاربردن گچ دستی و کف کش کردن ، درون ترک را پر و سطح آن را با گچ آماده صاف می کنیم . سپس با گچ کشته و پنبه اب ، سوح آن را کاملا پرداخت و آماده نقاشی می کنیم.
توجه شود : چون سطح کشته کشی در بعد بیشتری انجام می شود تا خطر کپ کردن به وجود نیاید ، بابد اصولی را به کاربرد تا سطح ترک از اطراف به شکل پخ از گچکاری و اندود برداشته شود تا عمق ترک در سطحی عریض پیوند شود. به این عمل اصطلاحا " پرداخت کردن ، کشته و همسطح کردن با زمینه در گچکاری قدیمی " می گویند.

ادامه مطلب...

تمایز بین دیفک(عیب ) وخرابی درساختمان

دراینجا لازم است تاتمایز بین یک دیفکت(عیب (Defect)) ویک خرابی (failure) در ساختمان به طور کامل روشن  گردد:

این دو واژه اگرچه مشابه هستند اما به هیچوجه نباید مترادف در زنظر گرفته شوند .یک دیفکت نوعی کاستی در عملکرد است که درطول عمریک فرآورده ، عضویا یک ساختمان قابل وقوع است.درمقابل خرابی عبارت است از پایان قابلیت عملکرد مورد انتظار یک فرآورده یا یک عضو .

با توجه به  توضیحات ارائه شده دیفکت را میتوان وجودکاستی ونقصان دریک عضو ، مصالح ویا اجزای تشکیل دهنده یک ساختمان درنظر گرفت . بعنوان مثال هرگاه درسطح فوقانی دیواره جان پناه پشت بام از درپوش (cope) همراه با ورق فاشینگ استفاده نشوداین امر را میتوان یک دیفکت به حساب آورد. ازطرف دیگر خرابی رامی توان به معنای مشکل پدیدآمده ناشی ازوجود چنین دیفکتی دانست. درواقع می توان وقوع خرابی در بناها را ناشی از تأثیرات نامطلوب یک یا مجموعه ای از دیفکتها قلمداد کرد که می تواند موجب کاهش و یا از بین رفتن خدمت پذیری یک ساختمان گردد. درمثال بالا عدم استفاده از درپوش برروی دیواره جان پناه بام می تواند موجب نفوذ آبهای حاصل از بارندگی برروی دیوار شده ونهایتاً منجر به پوسته پوسته شدن وخردشدگی نماسازی بنا گردد. باتوجه به توضیحات بالا دراین مثال پوسته پوسته شدن وخردشدگی نمای ساختمان یک توع خرابی درنظر گرفته می شود.

بعلاوه به لحاظ حقوقی و قانونی نیز می توان بین یک دیفک و خرابی تمایز قائل شد،بدین ترتیب که خرابی را می توان معلول یک دیفکت (عیب) در نظر گرفت،بعبارت دیگر هر گونه صدمه وآسیب پدید آمده در اثر یک دیفکت را می توان خرابی محسوب کرد.این امر در دادگاه های حقوقی وبه هنگام ارزیابی میزان هزینه لازم جهت مرمت خرابیها وتعیین میزان پرداخت خسارت به طرف آسیب دیده از طرف طراح وسازنده ساختمان از اهمیت بسیار برخوردار است.

دیفکتهای ساختمانی می توانند واقعی یا قابل درک باشند، اما حتی اگر دیفکتها واقعی باشند بیشتر نسبی هستند تا مطلق ،اغلب منشأ ودلیل وقوع آنها آنچه تصور می شود نیست اما می تواند علل بروز آنها را اندر کنشی پیچیده مابین عدم اگاهی ،عدم برخورداری از دانش کافی ، فقدان تحصیلات لازم ، عدم آموزش ، بی تجربگی ، سهل انگاری ویا عدم بازرسی واطمینان از اجرای کامل قوانین ودستورالعمل های لازم الاجرا دانست . با توجه به نسبی بودن دیفکتها امکان جلوگیری از بروز آنها تقریبا وجودندارد ولی بااین حال می توان بابالا بردن کیفیت طرحی واجرا وانجام کنترل های لازم وقوع آنها را کاهش داد.

درعصر حاضر بارشد وتوسعه روزافزون علوم وفنون مختلف ممکن است این تصور درذهن شکل گیرد که با توجه به شناسایی دقیق انواع دیفکتها می توان از بروز خرابیها درساختمانها تاحد بسیار زیادی ممانعت بعمل آورد. حال آنکه متاسفانه درست عکس این حالت وجود دارد.بعبارت دیگر امروز شاهد افزایش تعداد و شدت خرابی ها هستیم.

کاهش میزان وقوع خرابی درساختمان ها (واگر چه نه حذف کامل آنها) تنهادرکاهش هزینه های ساخت وساز حائز اهمیت نیست بلکه به دلایل زیر نیاز است تا خرابی در ساختمان ها تحت کنترل قرارگیرد:

1. افزایش دوام ساختمانها، طولانی ترساختن عمر آنها
2. دسترسی به ساختمانهایی با صرف هزینه کمتر وکاهش هزینه های تعمیر وتگهداری آنها
3. افزایش ایمنی ساختمان -کاهش مخاطرات ووقوع حوادث دربناها
4. بهبود کیفیت هوای فضای داخل ساختمان - به منظور جلوگیری ازبروز انواع بیماری های مرتبط با ساختمان و...
5. به حداقل رساندن سهل انگاری ها دراحداث بنا و عواقب قانونی حقوقی ناشی از آنها

منبع : شناسایی وریشه یابی عیوب ساختمانی ،J.Douglas,B.Ransomمترجم ،معطر خرازی ،ا.م،چاپ اول ، بهار 1388، کاروان حله (باهمکاری نشرطراح)

قالب بندی ومفاهیم پایه 

راهنمای قالب ، قالب بندی، نمای ظاهری ، هزینه ، بهره وری ، تدارکات ، راهنمای قالب بندی ،ساختمان های بتن آرمه ، وزارت مسکن وشهرسازی ، معاونت نظام مهندسی واجرای ساختمان، دفتر تدوین وترویج مقررات ملی ساختمان

معرفی

درسال های اخیر، تحولات عمده ای درقالب بندی ساختمان ها به وجود آمده است. انگیزه های متعددی درتغییراز سیستم قالب بندی سنتی به قالب بندی صنعتی تأثیر گذار بوده است. این انگیزه ها شامل بهبود در کیفیت نمای بتن ، بهبود سرعت ،صنعتی کردن کار و درنتیجه کاهش هزینه های اجرایی با قبول سرمایه گذاری اولیه  بیشتر می باشند. به وجود آمدن پیمانکاران طرح وساخت ( مشاور- پیمانکار ) که در آنها طراحی واجرا دریک قالب قرار می گیرد، از عوامل تأثیر گذار عمده بر تحول صنعتی شدن قالب بندی است. از عمده تأثیراتی که این شیوه  قراردادی دارد، امکان ایجاد تغییرات در طرح به منظور افزایش بهره وری است که این تغییرات دورازذهن و منطق مهندسی بنا نشده اند. اهمیت این تغییرات اضافه شدن دو هدف به قالب بندی بتن است، که عبارتنداز : تدارکات ، وبهره وری .
حذف طاق ها، برجستگی وتزیینات معماری ازنمای ساختمان، وبه وجود آمدن قالب های مدولار باتعداد تکرار و سرعت زیاد، از عوامل تأثیر گذار برکاهش هزینه ها و افزایش بهره وری در پیمانکاران ساخت واجرا  بود.

با صنعتی شدن تولید قالب، مصالح مصرفی نیز از الوارهای چوبی تبدیل به نیمرخ ها ، ورق ها و ورق های شکل داده شده  فولادی ، آلومینیومی ، چندلایی وفایبرگلاس گردید.

درکنار توسعه درفن آوری قالب، باافزایش توان ماشین حمل وریختن بتن ودرنتیجه افزایش سرعت بتن ریزی ، فشارهای ناشی از بتن ریزی نیز افزایش پیدا کرد که این موضوع مستلزم استفاده از تکنیک های پیشرفته در طراحی ومصالح مرغوبتر بود.

امروزه فن آوری ساخت قالب پیشرفت چشمگیری پیدا کرده است. علاوه بر پیشرفت درزمینه  قالب های متعارف، پیشرفت های چشمگیری دراستفاده از قالب های عملیات خاص نظیر قالب های لغزان، قالب های بالارونده ،قالب های پیشرونده، قالب های میزی و موارد مشابه به وجود آمده است که امکان پیشرفت دراین زمینه ها جز از راه تحقیق و محاسبات دقیق مهندسی میسر نیست.

ادامه مطلب...

بامهای فرش شده با مواد پلیمری

درسالهای اخیر استفاده از مواد پلیمری ازقبیل پلی ایزو بوتیلین (Poly -isobutlene) لاستیک بوتیل(Butyl rubber) ولایه های غشایی قیری اصلاح شده با پلیمرکه باالیاف پلی استر (Polyester) مسلح شده اند ، جهت پوشش بامها رایج گردیده است.

بسیاری ازاین مواد به شکل یک سیستم تک لایه ای برروی بام اجرا می گردند، بدین ترتیب که توسط چسب های مخصوص به بام متصل شده وازدرزهای جوش گرمایی جهت اتصال آنها به یکدیگر استفاده می گردد. درارجای این نوع سیستم های پوششی تک لایه ای رعایت استاندارد های بالای اجراریی به هنگام نصب ضروری بوده واغلب ازپیمانکاران ویژه ای بدین منظور استفاده می شود. این مواد دارای انعطاف پذیری بیشتری نسبت به قیر گونی های معمولی بوده وبامرور زمان انعطاف پذیری آنها تغییر نمی کند .مهمترین مسائل مربوط به این نوع پوششها نفوذ آب ازمیان اتصال ورقه ها به یکدیگر وصدمات فیزیکی وارده برآنها ست. بعنوان مثال عواملی ازقبیل سنگ، میخ و سقوط وسایل برروی این نوع پوشش ها می تواند منجر به سوراخ شدن آنها گردند.(doglas,ranson)

منبع :شناسایی وریشه یابی عیوب ساختمان ، Bill ransom,James douglas ، ترجمه : معطر خرازی ، امیر مسعود، چاپ اول بهار1388 ، کاروان حله (باهمکاری نشر طرح )

آنچه باید در ساختن خانه ها بدانیم

مقاومت هر سازه در برابر زلزله به دو عامل اساسی بستگی دارد:

1. نوع ساخت سازه و به کارگیری اصول و قوانین مهندسی در طراحی و اجرای آن 
2. بزرگی و قدرت زلزله

در سالهای اخیر از طریق رسانه های گروهی هر چند وقت یک بار خبری در مورد روش های ابداعی مهندسان سازه برای مقاوم سازی ساختمان ها یا ساخت سازه های مقاوم در برابر زلزله شنیده می شود؛ شیوه هایی مثل قرار دادن ساختمان روی بلوک های لغزشی، حفر کانال های بسیار بزرگ در اطراف فونداسیون ها (پی ها)، معلق کردن ساختمان از زنجیر(!)، آویزان کردن پاندول های بزرگ از سقف و.... نکته قابل تامل در مورد این راهکارها، تقریبا غیر عملی بودن آنها با توجه به وضعیت ساخت وساز در کشوری مثل ایران آنهم در مقیاس وسیع است. البته نه تنها در ایران بلکه در اکثر کشورها این کار تا حدود زیادی نشدنی است و اگر هم قابلیت اجرایی داشته باشند بسیار هزینه بر بوده، برای تمام ساختمان ها قابلیت اجرایی ندارند. در کنار این روش ها، کارهایی مثل استفاده از جدا سازها، میرا کننده ها و جذب کننده های انرژی (قرار دادن فنرهای پلاستیکی ویژه یک یا چند لایه در پی ساختمان) برای کاهش خسارات و تلفات، عملی تر به نظر می رسد.
با توجه به توضیحات فوق، در حال حاضر بهترین راه حل یافتن شیوه هایی برای بهبود روند ساختمان سازی کنونی است. یعنی با تغییراتی چند در روش های اجرایی و صد البته با انجام کارها بر اساس ضوابط و آئین نامه ها از ابتدا تا اتمام کار اجرایی پروژه ها، می توان به نتایج بسیار بهتری دست یافت.

مقاومت هر سازه در برابر زلزله به دو عامل اساسی بستگی دارد:

1. یکی نوع ساخت سازه و به کارگیری اصول و قوانین
2. مهندسی در طراحی و اجرای آن و دیگری بزرگی و قدرت زلزله.

ادامه مطلب...

تحلیل کامپیوتری سازه‌ها

صرف در اختیار داشتن نرم‎افزار قدرتمند، توجیه‎کننده استفاده از آن نبوده بلکه این مغز متفکر مهندس محاسب است که می‏‎باید از این نرم‎افزارها، بجا و به‎موقع مانند یک ابزار بهره‎برداری نماید. هدف از این مقاله، آشناکردن دانشجویان و مهندسین گرامی با سرچشمه های خطا در تحلیل کامپیوتری سازه ها بوده و اینکه در چه مواردی نباید به نتایج خروجی برنامه های کامپیوتری اعتماد کرد.

•  در چه مواردی می‏‎توان از کامپیوتر استفاده نمود:

جاییکه برآورد مجهولات مستلزم محاسبات وقتگیر عددی است.
جاییکه مجموعه‎ای از عملیات به دفعات و به تکرار انجام می‏‎شوند.
جاییکه علیرغم تعداد کم تکرار در عملیات با پردازش داده‎های فراوانی سروکار داریم.

• در چه مواردی نباید از کامپیوتر استفاده نمود:

هنگامی که فرضیات بکار گرفته شده در برنامه کامپیوتری با مسئله مورد نظر سازگاری ندارد.
هنگامی که جوابهای وابسته به فرآیند کامپیوتری براساس اطلاعاتی هستند که صحت چندانی ندارند.
هنگامی که هیچ شناختی نسبت به جوابهای خروجی مسئله نداریم.

• به‎طور خلاصه:

 باید نتایج خروجی کامپیوتر همواره بررسی و چک شوند. این یکی از وظایف کاربر است.
باید معلومات کاربر کامپیوتر از مجموعه معلوماتی که تحت عنوان برنامه کامپیوتری مورد استفاده قرار می‏‎دهد، وسیع‎تر باشد.
 باید ذهن استفاده‎کننده همواره در تکاپو باشد و هر لحظه احتمال بروز خطا را بدهد.
نباید هیچگاه اطمینان کامل به نتایج خروجی شود. صرف محاسبات کامپیوتری دلیلی بر دقت و کیفیت نیست.
 نباید به صرف در اختیار بودن وسیله روش تعریف شود. هر مسئله‎ای روشی دارد و برای حل آن هم راه‎حل بهینه‎ای وجود دارد.
 نباید هیچگاه تسلیم شرایط و محدودیت‎هایی شد که کامپیوتر بر کاربر تحمیل می‏‎کند. هنر یک مهندس محاسب آنست که با اتکا به دانش فنی خود و در اختیار گرفتن ابزار مناسب، مسائل مهندسی را در حیطه صلاحیت خویش حل و فصل نماید.

ادامه مطلب...