ضرورت مقابله با زلزله

امروزه دربسیاری از کشورهای پیشرفته ودرحال توسعه ،همانند کشور ایران ، بحث پیشگیری در اکثر جنبه های حیاتی که بنوعی با جنبه جانی ومالی اقشار جامعه درارتباط است، دارای اهمیت ویژه ای است .ازطرفی درکشورهایی که سابقه لرزه خیزی بیشتری دارند بدین معنی که در اعصارگذشته زلزله های مهیب با درجه تخریبی بالا شکل گرفته است،نگرش نسبت به پدیده پیشگیری خطرات محتمل ازپدیده زلزله دورازتصورنیست.

درذیل فهرستی از مهمترین اقدامات ضروری که درسطح جامعه پیش از وقوع زلزله برای کاهش درصد تلفات جانی ومالی می بایست فرآهم آید ،ارائه می شود:

1. ذخیره سازی دارو-غذا - پوشاک
2. تدارکات وسایل پزشکی ،درمانی ، استقرارآمبولانس ،ماشین های آتش نشانی در محل های مناسب
3. ساخت سدبسیار مستحکم جهت ذخیره آب
4. پیش بینی محلهای مناسب جهت آسیب دیدگان
5. تهیه دستگاه زنده یاب وتعلیم سگ ها جهت پیدا نمودن افراداززیر آوار
6. انجام مانورهای متعدد درسطوح مختلف جهت آمادگی وآموزش همه اقشار 

منبع : اصول مهندسی زلزله کاربردی، سیاه پلو ،یوسفی حاجی وند

اشکال تخریب انواع زلزله یا مکانیسم های تخریب زلزله

به دنبال وقوع هر پدیده طبیعی مانند سیل ، طوفان وزلزله مجموعه ای از خسارتهای مالی و جانی جز لاینفک آن پدیده می باشد. ازجمله مهمترین تخریبهای صورت گرفته توسط پدیده زلزله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. ایجاد نیروی اینرسی درسازه : از آنجا که درخلال وقوع زلزله ،شتاب زمین برسازه القاء می شود وازدیگر سوی سازه هر طبقه دارای جرم است بنابر این اساس قانون نیوتن نیروی اینرسی طبقات بر اثر شتاب طبقه برابر است با :

                                                                       نیروی اینرسی  = جرم طبقه × شتاب طبقه ناشی از زلزله

1. آتش سوزی : شاخص ترین مثال برای پدیده آتشوزی ، زلزله 1906 سانفرانسیسکو وو 1923 توکیو آتش سوزی حاصل اززلزله 80 % خرابی به بار آورده است .
2. تغییر خواص خاک : مانند روانگرایی ،تحکیم ،نشست درخاک . مثال بارز این پدیده ،زلزله سال 1964 نیگاتاژاپن می باشد.دراین زلزله علی رغم کم بودن شتاب زلزله 0.16 (g) اما به خاطر ایجاد خاصیت روانگرایی حدود 3000 خانه و 10000 ساختمان ویران شدند. اگرچه تلفات جانی این زلزله تنها 26 نفربود اما خسارات مالی تاحد قابل توجهی بالا بود.
3. حرکت وتغییر مکانهای مستقیم ناشی از گسلها: اثر ناشی از این حرکت بسیارکم است اما ازلحاظ روانی مشکل ساز می شود .به عنوان مثال ،زلزله سال 1972 ماناگوا درنیکاراگوئه ،منجر به ایجاد 30 سانتی متر تغییر مکان نسبی بین گسلهای موجود درشهر گردید.
4. زمین لغزش ودیگر حرکات سطحی : معمولا شهر های کوهپایه ای تحت خطر زمین لغزش قرارمی گیرند. بارزترین زلزله ها دراین مورد زلزله سال 1970 درشهر پرو که بزرگی آن 7.5 ریشتر گزارش گردید . تمامی شهر مجاور کوهپایه توسط سنگ وخاک ناشی از لغزش زمین پوشانده شد که دراین بین حدود 18000 نفر جان خود را ازدست دادند. به همین خاطر باید سعی شود که شهرها درمجاورت کوهپایه ها ساخته نشود.
5. امواج آب سونامی : شهرهای ساحلی که درمناطق زلزله خیز قراردارند همواره درمعرض تهدیداین پدیده قرار دارند. به طور مثال ،زلزله 1896 درهنشوی ژاپن با موجهای تاارتفاع 20 متر منجر به غرق شدن نزدیک به 26000 نفرگدید .یا درسال 2006 سونامی ایجاد شده در سواحل آسیای شرقی همچون اندونزی ،بخشی از مالزی به گونه ای بودکه در برخی موارد اثرات موج تخریب کننده در سواحل قاره امریکا نیز دیده شد.
6. تغییر کدارتفاع زمین درمقیاس وسیع : درطراحی لوله گاز وآب این مسئله راباید درنظرگرفت برای اینکار دربرخی مناطق لوله هارا با اتصال الاستیک به هم متصل می کنند.اگر لوله ازمنطقه سست وارد منطقه سنگی شود باید از اتصالات الاستیک انعطاف پذیر استفاده کرد.

منبع : اصول مهندسی زلزله کاربردی، سیاه پلو ،یوسفی حاجی وند

سونامی وامواج بزرگ دریا واقیانوس

درخلال آزاد شدن نیروی زلزله دراعماق اقیانوس ها وحرکات قائم امواج آزادشده به طرف سطح اقیانوس وسپس حرکت روبه جلوی امواج به سمت ساحل،غالبا امواج بسیار سهمگین ایجاد شده که سریعامستهلک نشده وبه فواصل بسیار دور نیز می رسند. به بیانی ساده تر وقتی که زلزله دراعماق اقیانوس روی می دهدامواج ایجاد شده به سمت بالا وسپس به سمت ساحل حرکت می کند. میزان قدرت این امواج بسته به نوع ساختار ساحل است:

1. اگر ساحل به صورت یکنواخت باشدطول موج کوتاه وفرکانس بالاست
2. اگر ساحل به صورت غیر یکنواخت باشد طول موج بلندوفرکانس کوتاه است.

معمولا سرعت موج سونامی36 (km/hr) است.

منبع :اصول مهندسی زلزله کاربردی، سیاه پلو ،یوسفی حاجی وند

مقاومت مصالح

(شرح دیدگاههای دکتر مسعود دهقانی در مبحث مکانیک مصالح)
عرفان کسرایی(e_kasraie@yahoo.com)
مباحث مرتبط با مکانیک جامدات (mechanics of solid)یا مکانیک مصالح mechanics of material)) که در ایران اغلب با نام مقاومت مصالح(strength of material) از آن یاد می شود شاخه ای از علم مکانیک است که با استفاده از روشهای تحلیلی به بررسی و تعیین مقاومت (strength) و صلبیت(rigidity) و نیز پایداری ارتجاعی(elastic stability) اعضای باربر می پردازد. مبحث مقاومت مصالح که اصالتاً در حیطه مسائل مهندسی مطرح می گردد مانند علم تئوری ارتجاعی(theory of elasticity) و تئوری خمیری (theory of plasticity) رفتار اجسام را با نگرش صرفاً ریاضی و با چنان دقتی تحلیل نمیکند. مکانیک جامدات در سطحی که در دانشکده های فنی و مهندسی تدریس میگردد بنام مکانیک جامدات مهندسی (technical mechanics of solids) شهرت دارد و اساساً بر پایه شرح رفتار یک عضو تحت تأثیر بار, مقاومت داخلی و تغییر شکل آن قرار دارد. علم مکانیک جامدات موضوع بسیار گسترده ای است که با گذشت زمان, بر درک و تشریح مسائل و نیز بر دامنه آن افزوده می شود و نگرشهای نوینی در این زمینه طرح میگردند. مباحث مطروحه در کتابهای فلسفه علوم و مهندسی تألیف دکتر مسعود دهقانی از جمله این رویکردهای نوین در مبحث مکانیک مصالح است. بخشهایی از این کتاب به توضیح و تبیین ماهیت تنش (stress) در سازه ها اختصاص دارد. نیروهایی که درداخل یک عضو ایجاد می گردند(internal forces) تا اثر نیروهای خارجی را متعادل کنند کمیتهایی برداری هستند. در مقاومت مصالح تنش بصورت شدت گسترش نیرو بر روی سطوح تعریف میگردد.

ادامه مطلب...

نمای بی هویت ،شهر را بی هویت می کند

نمای هر ساختمان در شکل‌دهی به مجموعه شهری که در آن حضور دارد، موثر است. اگر به نمای یک ساختمان بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمان‌های شهر توجه شود، همگونی نمای شهری در مجموع از بین می‌رود.

به نقل از پایگاه اطلاع رسانی شهرسازی و معماری، بررسی آماری نشان دهنده این موضوع است که در هر سال 50 میلیون نفر به جمعیت شهر نشین کشورهای در حال توسعه اضافه می‌شود. در ایران نیز شهر نشینی طی دهه‌های گذشته با شتاب فزاینده ای گسترش یافته و همچنان این روند ادامه دارد.

رشد سریع جمعیت و گرایش مردم به شهر نشینی، تقاضای فزاینده‌ای را برای تهیه مسکن به دنبال داشته که این موضوع در پی خود مشکلات عدیده ای در زمینه توسعه شهری بوجود آورده است. ناتوانی در پاسخگویی مطلوب و مناسب به این مساله، وضعیت نا مطلوبی را به صورت بی مسکنی، بد مسکنی و تنگ مسکنی برای بسیاری از اقشار جامعه به همراه آورده است.

مسکن به عنوان یکی از نیازهای نخستین بشر، ابتدایی ترین سوالی بوده که انسان سعی در یافتن پاسخی مناسب و معقول برای آن بوده است، اما همیشه در برنامه ریزی‌های ملی به مسکن نه به عنوان محلی برای آسایش ساکنان در ابعاد عینی و ذهنی، بلکه به عنوان یک مشکل اقتصادی و فقط از این بعد بر خورد شده است.

سازندگان و تولیدکنندگان مسکن آزاد به‌دلیل اینکه به‌دنبال فروش سریع و بازگشت سرمایه خود هستند، سعی در هر چه بیشتر مطرح کردن خود در محله مسکونی و نمایشی متمایز از بنای خود دارند و به همین دلیل یکی از دلایل عمده ناهماهنگی نمای ساختمان‌ها در سطح شهر هستند.

در رابطه با مسکن تعاونی شرایط بدتری وجود دارد. به دلیل وضعیت مالی ضعیف سازندگان و اینکه ساکنان و مالکان به‌دنبال فروش ساختمان نیستند، بدون انجام عملیات پایانی نظیر نماسازی مورد استفاده قرار می گیرند و یا با کمترین هزینه و بدون طراحی نما، حجم و کالبد ساختمان رها می‌شود. البته در سال‌های اخیر در شهر تهران هیچ ساختمانی بدون نماسازی نبوده است، لیکن این مساله در شهرستان‌ها همچنان انجام می‌شود.

چگونه به موضوع نما در معماری بیندیشیم؟

نما در لغت نامه دهخدا به معنای صورت ظاهری هر چیزی، آنچه که در معرض دید و برابرچشم است، آنچه از بیرون سوی دیده می شود، منظره خارجی بنا و عمارت،‌ قسمت خارجی ساختمان و نماسازی، فن روسازی ساختمان و ساختن نمای عمارت است.

ادامه مطلب...

نکات اجرایی ساختمان

1. برای اندازه گیری عملیات خاکی در متره و برآورد از واحد متر مکعب استفاده می شود.
2. آجر خطائی ، آجری است که در اندازهای 5×25×25 سانتیمتر در ساختمانهای قدیمی برای فرش کف حیاط و غیره بکار می رفت.
3. چنانچه لازم باشد در امتداد دیواری با ارتفاع زیاد که در حال ساختن آن هستیم بعدا دیوار دیگری ساخته شود باید لاریز انجام دهیم.
4. هرگاه ابتدا و انتهای یک دیوار در طول دیوار دیگری بهم متصل شود ، به آن دیوار در تلاقی گفته می شود.
5. در ساختمانهای مسکونی (بدون زیرزمین)روی پی را معمولا بین 30 تا 50 سانتی متر از سطح زمین بالاتر می سازند که نام این دیوار کرسی چینی است.
6. قوس دسته سبدی دارای زیبایی خاصی بوده و در کارهای معماری سنتی استفاده می شود.
7. حداقل ارتفاع سرگیر در پله 2 متر می باشد.
8. ویژگیهای سقف چوبی :الف)قبلا عمل کلافکشی روی دیوار انجام می گیرد ب)عمل تراز کردن سقف در کلاف گذاری انجام می شود ج)فاصله دو تیر از 50 سانتیمتر تجاوز نمی کند د)تیرها حتی الامکان هم قطر هستند.
9. گچ بلانشه کندگیر بوده ولی دارای مقاومت زیاد مانند سیمان سفید است.
10. به سیمان سفید رنگ معدنی اکسید کرم اضافه می کنند تا سیمان سبز به دست آید.

ادامه مطلب...

نظریه معماری

تئوری نظامی از فرضیه‎ها، اصول پذیرفته شده و نظریه‎های هنجاری می‎باشد که در حوزه‎های مختلف دانش برای تجزیه و تحلیل، پیش‎بینی و توصیف ماهیت یا رفتار مجموعه مشخصی از پدیده‎ها تدوین می‎شود. همان‎گونه که از این تعریف بر می‎آید، نظریه علاوه بر توصیف پدیده‎ها به تحلیل آنها نیز می‎پردازد. هدف از تدوین نظریه، ایجاد ساختارهایی مفهومی برای نظم دادن به مشاهدات و تحلیل آنهاست تا بتوان از قابلیت این ساختارها برای تحلیل اتفاقات روزمره و پیش‎بینی اتفاقات آینده استفاده نمود.
پایه معرفتی و مبانی نظری هر حرفه و دانشی نیازمند یک ساختار قوی و مستحکم است. بر این اساس، در تمامی دانش‎ها برای ایجاد این ساختار بنیادین، اهمیت زیادی به تدوین نظریه داده شده است. نظریات علمی توسط افراد مختلف ابداع می‎شوند و در یک پروسه تحقیقی مستمر بوسیله سایر دانشمندان مورد ارزیابی قرار می‎گیرند و پذیرفته یا رد می‎شوند. بدین ترتیب دانش علمی همیشه تازگی خود را حفظ می‎کند و همواره مطالب جدیدی را به بدنه خویش اضافه می‎نماید. بر خلاف این جریان، معماران حرفه‎ای اطلاعات زیادی را در ذهن خود محفوظ نگهداشته‎اند و جهان بینی معماران کمتر بیان شده است. در نتیجه دیدگاه‎های شخصی یک معمار در دسترس دیگران نیست و امکان آزمون و کاربرد آن وجود ندارد. برای جبران خلاء یاد شده، نگرشی دوباره به جایگاه مباحث نظری در معماری لازم است.

ادامه مطلب...

مبلمان شهری دریک نگاه

مبلمان شهری دریک نگاه :
طراحی مناسب و به کارگیری مبلمان شهری متناسب با محیط در بخش هایی از شهر که به آنها فضاهای شهری می گوییم - فضاهایی همچون پارک‌ها، برخی میادین، پیاده‌روها، مراکز تجاری - تأثیر زیادی در کیفیت زندگی شهری بر جای می‌گذارد.
عناصری از مبلمان شهری تأثیری اساسی در مناسب‌سازی فضاهای شهری دارند.
نیمکت در مبلمان شهری ابتدایی‌ترین روش برای احساس آرامش و راحتی در پارک‌ها، استفاده از نیمکت است. این نیمکت‌ها باید به شکلی قرار بگیرند که دسترسی به آنها آسان و راحت باشد و در سراسر پارک و به تعداد زیاد موجود باشند. صندلی‌ها باید روبه‌روی مناظر زیبا قرار بگیرند اما در در مسیر رفت و آمد افراد نباشند.
نیمکت‌های مراکز عمومی شهر را نیز می‌توان برای آسایش و راحتی شهروندان، نزدیک مراکز ویژه‌ای مانند ایستگاه‌ها،‌کیوسک‌ها، باجه‌های تلفن، سطل‌های زباله و شیرهای آب قرار داد. مهم‌ترین محل برای قرار گرفتن نیمکت‌ها در سطح شهر، مراکزی است که مردم در آنجا زیاد رفت و آمد می کنند؛ به ویژه مکان‌هایی که برای استراحت و تفریح مردم در نظر گرفته شده است.

ادامه مطلب...

عوامل بوجود آورنده زلزله

دربررسی عوامل بوجود آورنده پدیده طبیعی زلزله،ازنظریه تکتونیک صفحه ای به عنوان مهمترین نظریه موجود استفاده می شود. دانشمندان با مشاهده وبررسی نقشه قاره ها به این نتیجه رسیدن که تمامی قاره ها در گذشته به هم متصل بوده ومرور زمان ازهم فاصله گرقته وبه شکل کنونی درآمده اند.ایده شکل گیری نقشه قاره ها نیز ازاین نظریه پدیدآمده که نقشه حاضرجهان ،دراضلاع شرقی وغربی بسیار شبیه به هم هستندکه نشان می دهد درگذشته این صفحات به هم متصل بوده اند .درواقع سطح کره زمین از صفحاتی تشکیل شده است که این صفحات دائماً درحال تغییر هستند.

علت اساسی حرکت این صفحات حرارت وفشار درون زمین است که براین صفحات وارد می شود. مطالعه وبررسی حرکت این صفحات تشکیل دهنده زمین به علم تکتونیک صفحه ای مشهور است.قسمتی از این صفحات که به مرور زمان بازشده اند وبین آنها شیاری ایجاد می شود. بلافاصله توسط مواد مذاب درون زمین که ازطریق آتشفشانها فوران کرده ، پر می شوند.این شیارها به لبه های واگرایا لبه های سازنده صفحات معروفن.بررسی های صورت گرفته تسوط مهندسین علوم زلزله نشان می دهدکه درلبه های واگرا عمدتا زلزله هایی با شدت کم رخ می دهد. ولی هنگامی که قسمتی از پوسته زمین به درون گوشه زمین فرو می رود،درنتیجه آن لبه هایی شکل می گیردکه اصطلاحا به لبه همگرا معروفند. نتایج تحقیقاتی نشان می دهند . این مسئله است که دراین لبه ها زلزله هایی باشدت زیاد روی می دهد. بین صفحه همگرا یک برآمدگی به شکل کوه بوجود می آید. بهطور مثال صفحه ایران وعربستان دارای لبه همگرایی است که رشته کوههای زاگرس ازاین طریق به وجود آمده اند. علاوه بر لبه های همگراوواگرا ،دسته ای از لبه ای زمین نیز وجود دارندکه نه ازیکدیگر دور می شوند ونه به هم فشار وارد می کنند. بلکه این لبه ها نسبت به هم دارای یک نوع حرکت جانبی - لغزشی هستندکه درنتیجه این حرکات نه پوسته جدیدی ایجاد شده ونه پوسته ای منهدم می گردد.

موقیعت فلات ایران ازسه وجه بین صفحات اوراسیا ،هندوستان وعربستان قرارگرفته است . از طرفی شایان ذکر است که حرکات این صفحات به صورت نسبی است. نسبی وبودن حرکت وعدم شباهت جهت حرکت این صفحات سبب ایجاد یکسری تنش ها درمرزصفحات شده واین تنش ها جمع شده ودریک دوره زمان این انرژی ذخیره شده را نمی تواند تحمل کندوبه همین سبب آزادشدن این انرژی می گردد. معمولا بازه زمان آزاد شدن این انرژی بین 10 تا 60 ثانیه است . انرژی آزادشده تحت عنوان زلزله شناخته شده است.

ادامه مطلب...